- Podczas XIV Letniej Akademii Onkologicznej zaprezentowano wyniki przeprowadzonej wśród lekarzy onkologów ankiety, dotyczącej szans wdrożenia w Polsce zapisów Europejskiego Kodeksu Opieki Onkologicznej (EKOO).
- EKOO definiuje 10 kluczowych praw pacjenta określając, czego mogą oni oczekiwać od systemu opieki zdrowotnej w odniesieniu do wyników leczenia i jakości życia na każdym etapie choroby.
- Badanie przeprowadzono od maja do lipca 2024 r. w formie anonimowej ankiety. Wzięło w nim udział 222 lekarzy reprezentujących 26 towarzystw onkologicznych w Polsce.
- Celem ankiety była ocena stopnia trudności wdrożenia poszczególnych praw zawartych w EKOO do polskiego systemu opieki zdrowotnej oraz identyfikacja związanych z tym najważniejszych wyzwań i barier.
Z powodu nowotworów umiera w Polsce co czwarta osoba. Nowotwory są drugą przyczyną zgonów w naszym kraju, powodując śmierć ok. 100 tys. osób rocznie. Liczba ta stale wzrasta i przewiduje się, że nowotwory za 10 lat staną się główną przyczyną zgonów Polaków.
– Wzmocnienie roli pacjenta i jego aktywny udział w procesie leczenia są istotnymi elementami dobrej praktyki onkologicznej. Istnieją dowody naukowe, że wprowadzenie tych zasad nie tylko poprawia samopoczucie chorych, ale także obiektywne wyniki leczenia — podkreśla prof. Jacek Jassem, prezes Polskiej Ligi Walki z Rakiem, jeden ze współautorów Kodeksu. – Pacjent, który wie, jakie ma prawa i jak o nich rozmawiać, jest lepszym partnerem dla lekarza niż pacjent bierny, wycofany i zamknięty w swojej chorobie. Dlatego tak ważne jest upowszechnienie wiedzy na temat praw pacjenta onkologicznego zawartych w Europejskim Kodeksie Opieki Onkologicznej oraz stworzenie warunków do ich pełnego wdrożenia w polskim systemie ochrony zdrowia — dodaje prof. Jacek Jassem.
WYNIKI ANKIETY
Lekarze w anonimowej ankiecie w skali od 1 (bardzo trudne) do 5 (bardzo łatwe) oceniali stopień trudności wdrożenia poszczególnych 10 praw pacjenta zawartych w Europejskim Kodeksie Opieki Onkologicznej do polskiego systemu opieki zdrowotnej oraz wskazywali główne bariery i trudności w ich realizacji.
Średnia ocena trudności wdrożenia wszystkich 10 praw zawartych w EKOO wg ankietowanych wyniosła 3,2.
Za NAJŁATWIEJSZE do wdrożenia respondenci uznali:
- Prawo do udziału we wszystkich decyzjach na temat leczenia i opieki podejmowanych przez opiekujący się pacjentem zespół medyczny (średnia ocena: 3,90).
- Prawo do uzyskania informacji na temat swojej choroby i leczenia, przekazanej przez opiekujący się nim zespół medyczny oraz pochodzącej z innych wiarygodnych źródeł (średnia ocena: 3,73).
Za NAJTRUDNIEJSZE do wdrożenia respondenci uznali:
- Prawo do równego dostępu do możliwie najlepszej opieki onkologicznej, w tym prawo do drugiej opinii lekarskiej (średnia ocena: 2,93).
- Prawo do uzyskania przejrzystego, dobrze zorganizowanego i możliwego do zrealizowania planu wychodzenia z choroby i rehabilitacji oraz omówienia go ze swoim zespołem medycznym (średnia ocena: 2,93).
- Prawo do opieki sprawowanej przez wyspecjalizowany wielodyscyplinarny zespół, najlepiej w ramach sieci współpracujących ze sobą ośrodków onkologicznych (średnia ocena: 2,97).
Główne BARIERY I WYZWANIA we wdrożeniu praw pacjenta zawartych w Europejskim Kodeksie Opieki Onkologicznej wg ankietowanych to:
- Nierówny dostęp do leczenia i innych świadczeń: część pacjentów doświadcza trudności z dostępem do optymalnego leczenia. Przykładowo, nie każdy ośrodek realizuje wszystkie programy lekowe w danym typie nowotworu oraz leczenie wspomagające czy paliatywne.
- Ograniczony dostęp do informacji: pacjenci nie zawsze są informowani o optymalnych standardach leczenia danego typu nowotworu, toczących się badaniach klinicznych czy możliwości uzyskania drugiej opinii lekarskiej. Ankietowani wskazywali także na różnice w jakości komunikacji na linii pacjent-lekarz między poszczególnymi ośrodkami.
- Braki kadrowe: niedobór onkologów utrudnia zapewnienie równego dostępu do opieki onkologicznej. Długie kolejki i przepełnione oddziały onkologiczne utrudniają szybkie rozpoczęcie leczenia oraz dostęp do innych świadczeń w trakcie i po zakończeniu terapii.
- Problemy organizacyjne: z powodu niedoborów kadrowych opieka w ramach zespołu wielodyscyplinarnego bywa utrudniona (brak czasu na indywidualne podejście do pacjenta oraz trudności w koordynacji opieki). Współpracę ośrodków onkologicznych utrudnia z kolei brak odpowiednich narzędzi komunikacyjnych, w tym połączonych systemów informatycznych.
- Stygmatyzacja i reintegracja: w Polsce nadal istnieje problem stygmatyzacji pacjentów onkologicznych. Dotyczy to w szczególności powrotu do normalnego życia społecznego i zawodowego po zakończeniu leczenia.
Najważniejsze REKOMENDACJE I WNIOSKI z analizy wyników ankiety:
- Zapewnienie dostępu do optymalnych standardów leczenia wszystkim pacjentom onkologicznym w Polsce niezależnie od miejsca zamieszkania.
- Zapewnienie pacjentom dostępu do pełnej wiedzy na temat choroby i optymalnego leczenia.
- Szkolenia poprawiające jakość relacji lekarz-pacjent.
- Zwiększenie liczby specjalistów w dziedzinach onkologicznych.
- Usprawnienie współpracy między ośrodkami onkologicznymi, m.in. poprzez rozwój zintegrowanych systemów informatycznych.
- Kampanie społeczne przeciwdziałające stygmatyzacji pacjentów onkologicznych i ułatwiające im powrót do życia społecznego po zakończeniu leczenia.
Realizacja tak ambitnego zamierzenia, jakim jest wdrożenie w Polsce Europejskiego Kodeksu Postępowania Onkologicznego, wymaga współpracy całego środowiska lekarzy zajmujących się tą grupą pacjentów. Wyniki ankiety pozwolą nam zaplanować i ukierunkować dalsze działania, zwłaszcza w obszarach, które okazały się najtrudniejsze. Równocześnie rozpoczynamy ankietę skierowaną do dużej grupy pacjentów, aby zidentyfikować największe problemy w realizacji ich praw. Liczymy, że nasza akcja przyczyni się do zwiększenia roli pacjentów w polskim systemie opieki onkologicznej, a przez to – do poprawy wyników leczenia. Jeśli udało się to w innych krajach, uda się także u nas – podkreśla prof. Jacek Jassem.